CPB: kans op blijvend lagere productiviteitsgroei
De productiviteitsgroei zal langdurig lager zijn door de coronacrisis, onder meer door verminderde innovatie en investeringen. Ondanks dat over een periode van langer dan tien jaar arbeidsaanbod en investeringen waarschijnlijk herstellen, zorgt de coronacrisis zo voor blijvende schade aan de Nederlands economie. De vraag naar arbeid kan wel eens blijvend veranderen door versnelde invoering van digitalisering en automatisering.
Dat zeggen onderzoekers van het Centraal Planbureau in twee nieuwe publicaties over de lange termijneffecten van de crisis op zowel de Nederlandse economie als arbeidsmarkt. Hoewel de onderzoekers bij veel punten aangeven dat elke verwachting omgeven is met onzekerheden, schetsen ze een beeld van meer schade op middellange en lange termijn dan je zou verwachten op basis van het snelle herstel dat andere partijen momenteel zien.
Versnelde digitalisering verandert vraag naar arbeid
Over de arbeidsmarkt an sich zijn de onderzoekers niet heel erg negatief. De werkloosheid zal sterk stijgen maar op middellange termijn weer terugkeren naar een evenwichtsniveau. Er zullen wel verschuivingen optreden en op korte termijn ontstaat er een mismatch. Interessant is de verwachting omtrent de veranderende vraag. Het CBP schrijft:
De coronacrisis laat opnieuw zien dat we voor de productie van bepaalde producten erg afhankelijk zijn van het buitenland. Landen kunnen besluiten om meer producten zelf te gaan produceren, waardoor de productiestructuur en de vraag naar arbeid kunnen veranderen Het kan ook tot een versnelling van automatisering en robotisering leiden bijvoorbeeld om fabrieksarbeiders te vervangen door robots die niet ziek worden. Een versnelling van de trends van digitalisering, automatisering en robotisering verandert de vraag naar werknemers en er zullen banen verdwijnen, maar ook nieuwe taken ontstaan. De verwachting is dat met name lager- en middelbaar opgeleiden, als ze overwegend routinematig en makkelijk te automatiseren werk doen, werkloos zullen worden als ze zich niet kunnen aanpassen door bijvoorbeeld om-of bijscholing.
Productiviteitsgroei op lange termijn lager
Anders ligt het bij de economische schade. Het CPB wijst erop dat na vier van de vijf diepe recessies in Nederland er nooit volledig economisch herstel is geweest. Ze wijzen er wel op dat bij de eerdere recessies de nominale rente ver boven nul lag, iets dat nu niet het geval is. De monetaire ruimte om de schokken op te vangen is beperkt. Bovendien zitten we nu wel in een bijzondere crisis. Het CPB schrijft over de economische impact dat de verwachting groot is dat deze leidt tot langdurig productieverlies. De productiviteitsgroei zwakt af door de verlaging van investeringen en vermindering van innovatie en fundamenteel onderzoek. Dit leidt op den duur tot minder nieuwe producten en minder verbeteringen van productieprocessen.
Herschikking globale productieketens
De productiviteit neemt ook af doordat globale productieketens opnieuw gerangschikt worden. Als bedrijven leveringszekerheid gaan verkiezen boven lage kosten, zal een internationale reallocatie van activiteiten volgen. Door het opgeven van efficiëntiewinsten van internationale specialisatie vermindert de productiviteit. Blijvende economische schade van de productiviteitsgroei is een mogelijke uitkomst van minder handel en internationaal kapitaalverkeer. Volgens het CPB is het op dit moment nog onzeker of deze vorm van de-globalisering zal standhouden op de lange termijn. Tot slot zegt het CPB dat de versnelling in de digitalisering het niveau en de groeivoet van de productiviteit daarentegen blijvend verhogen.
