Rabobank Research: de-industrialisatie EU brengt groene en militaire ambities EU in gevaar

In een recent rapport pleit Rabobank Research voor een ingrijpend ander Europees beleid op het vlak van grondstoffenautonomie, industrie en defensie. De onderzoekers vrezen namelijk dat de de-industrialisatie van de Europese Unie de energietransitie in gevaar brengt net als de militaire ambities.

In een veranderde geopolitieke situatie schetst Rabobank Research drie zwakke punten voor de Europese Unie. Drie achilleshielen als gevolg van structurele zwaktes, volgens de samenstellers van het rapport Europe’s quest for strategic autonomy requires dealing with structural weaknesses. Grondstoffen en de groene transitie is de eerste achilleshiel; de zwakke concurrentiepositie van de industrie de tweede en de militaire zwakte de derde.

Hogere energiekosten verzwakken concurrentiepositie Europese industrie

Goedkopere energie in VS en China

Strategische autonomie, zoals de EU wil, vereist volgens Rabobank een sterke industrie die belangrijke civiele en militaire goederen kan produceren. Europa de-industrialiseert echter. De concurrentiepositie van de Europese industrie wordt zwakker, onder andere door de dure energie. Die blijft volgens het Rabobankrapport in Europa nog decennia lang duurder dan in zowel de VS China. Hierdoor zullen grote bedrijven hun energie-intensieve activiteiten blijven verplaatsen naar andere economische blokken dan de EU. Dat wakkert de vrees voor verdere de-industrialisatie van de EU aan, vooral van Duitsland. En dat is funest voor de EU-strategie om minder afhankelijk te worden van andere machtsblokken en een groene transitie door te voeren.

Europa heeft geen grondstoffen

Het tweede grote probleem dat in Europe’s quest for strategic autonomy requires dealing with structural weaknesses wordt geschetst is dat van de grondstoffen. Europa is daarvoor afhankelijk van landen in andere regio’s. De EU heeft weliswaar afgelopen najaar de Raw Materials Act uitgevaardigd, het gebrek aan ruwe materialen blijft volgens de Rabobank een probleem. Voor zowel fossiele brandstoffen als voor de groene mineralen voor de energietransitie is de EU afhankelijk van China, de VS en andere landen die dezelfde ambities hebben. De onderzoekers waarschuwen dat wie geen toegang heeft tot grondstoffen op termijn zijn industrie kwijt raakt.

Geen leger zonder sterke industrie

En als je je industrie verliest, heb je geen noemenswaardig leger. En als je je leger verliest, kun je de grondstoffen niet controleren. Dit kan een neerwaartse spiraal in gang zetten van een lagere wisselkoers, grotere externe tekorten, hogere schulden, hogere inflatie, hogere rentetarieven en hogere werkloosheid, dat wil zeggen een structurele achteruitgang in macro-economische en vervolgens sociaaleconomische stabiliteit.

Niks doen al op termijn tot nog hogere kosten leiden

Oplossingen kosten veel geld

De Rabobank onderzoekers zeggen dat het extreem lastig is de kosten in te schatten om de Europese trend van deindustrialisatie te keren. Maar dit zal zeker 0,5 tot 1% van het Bruto Nationaal Product bedragen. Daar komen dan nog eens de kosten bij om de eigen defensieindustrie te vergroten, iets dat volgens hen eveneens nodig is omdat Europa nu vooral afhankelijk is van andere landen. Oplossingen gaan dus geld kosten. Heel veel geld. Maar, denkt Rabobank, niks doen zal op termijn tot veel hogere kosten leiden. Oude politiek en de oude oplossingen werken niet meer. Neoliberalisme is uitgewerkt; een aanpak à la Keynes leidt tot inflatie. Het is tijd voor een onorthodoxe aanpak, gebaseerd op economische inzichten van soms eeuwen geleden. Rabobak Research stelt daarom voor:

Op een hoog abstractieniveau komt de analyse neer op drie belangrijke investeringsdoelen die beleidsmakers willen bereiken – energietransitie, industriële revitalisatie en een sterker leger – onder drie voorwaarden: gematigde inflatie, behoud van schuldhoudbaarheid en sociale cohesie. Het vinden van het kader dat deze puzzel het beste oplost, lijkt een beetje op het vinden van de heilige graal. Dat betekent dat er keuzes moeten worden gemaakt.

Defensie in plaats van consumentenproducten

Je kunt de omslag niet aan de markt overlaten, aldus Rabobank Research. De overheid moet dus instappen, bijvoorbeeld door zulke grote orders te plaatsen dat nieuwe leveranciers instromen. Of ESG-regelgeving gebruiken om de privé bedrijven in de ‘juiste’ richting te sturen. Een dergelijke aanpak gaat ten koste van de consumentenindustrie, tenzij de EU-landen bereid zijn een hoger tekort te accepteren. Een tweedeling in het monetaire beleid en selectief protectionisme zijn onvermijdelijk,

Verlamd Europa?

De onderzoekers realiseren zich dat hun voorstellen gedurfd zijn. En waarschijnlijk nooit helemaal gerealiseerd zullen worden, zeker niet in een Europese Unie waar de cohesie afkalft. Ze zeggen daarom dat er op deelterreinen met trial and error pogingen ondernemen moeten worden om de verandering te bewerkstelligen. Dit zou misschien leiden tot slechts een beperkt, geleidelijk machtsverlies. De slechtste uitkomst is natuurlijk dat Europa verlamd raakt.

Afbeelding van Peter H via Pixabay