Werkbaar werk dankzij technologie

Flanders Make proeftuin helpt bedrijven technologie verkennen om inzetbaarheid medewerkers te vergroten

Industrie 4.0: vaak wordt dit in een adem genoemd met een of andere vorm van automatisering. De maakindustrie zal echter nooit volkomen manloos kunnen functioneren. In assemblage en metaalbewerkingen blijven er mensen nodig. Moderne technologie kan de medewerkers daar juist ondersteunen, zo laat de Proeftuin Technologie voor Werkbaar Werk van Flanders Make zien.

Werkbaar werk is een knelpunt in de Vlaamse industrie. Onderzoek door de KU Leuven wijst uit dat werkdruk (vertaald in werktempo en onvoorspelbaarheid), de fysieke belasting en de eentoningheid van routine werk (weinig uitdaging en variatie) in de hele Vlaamse economie knelpunten zijn die voor risico’s zorgen. Met de krapte op de arbeidsmarkt en het gegeven dat mensen langer moeten doorwerken, wordt het voor de productiviteit van de bedrijven des te belangrijker werk werkbaar te houden, meent Ezra Dessers, als docent en onderzoeker verbonden aan Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving (HIVA) van de KU Leuven. “De opkomst van slimme technologie kan het arbeidsproces verbeteren en ook de werkbaarheid verbeteren.” Robots en cobots nemen de fysieke belasting weg, slimme brillen geven instructies. Tegelijkertijd is de mate waarin technologie ingrijpt in iemands werk ook een punt van zorg. Ezra Essers: “Als je technologie implementeert, moet je ook kijken hoe je deze inzet.” Hij is overtuigd dat techniek een hulpmiddel kan zijn om ook doelgroepen op de arbeidsmarkt die nu nog inactief zijn, te helpen aan de slag te gaan. “Technologie kan drempels wegnemen voor wie het werk te zwaar of te complex is.”

Met deze oplossingen krijg je meer mensen aan het werk in de maakindustrie

Adoptie technologie

Precies dit wil de Proeftuin Werkbaar Werk van Flanders Make illustreren en bedrijven op een laagdrempelige manier kennis laten maken met de inzet van moderne technologie die het werk werkbaarder maakt. Het startschot is onlangs gegeven in het Open Atelier in Pelt, een leerwerkbedrijf waar deelnemers tussen 15 en 65 jaar oud worden voorbereid op een baan in de industrie. De proeftuin is allereerst bedoeld om de kennis over hoe je werk met slimme technologie kunt ondersteunen te verspreiden. Ten tweede dient de proeftuin als een laagdrempelige kennismaking voor Vlaamse bedrijven met de oplossingen om hun werknemers te ondersteunen met technologie. “De proeftuin is een efficiënte manier om de bedrijven te ondersteunen bij de adoptie van de technologie”, zegt Sonia van der Linde, projectcoördinator bij Flanders Make. Ook zij denkt dat je met deze oplossingen méér mensen aan het werk kunt krijgen in de maakindustrie. Hierdoor zullen nieuwe groepen gaan toetreden tot de krappe arbeidsmarkt. Zoals Ezra Dressers al aanhaalde, zijn hoge werkdruk, fysieke belasting en eentonigheid de belangrijkste drempels voor Vlaamse werknemers om in de industrie aan de slag te gaan. Onderzoek door HIVA toont dit aan. De proeftuin valt onder de Industrie 4.0 initiatieven van Flanders Make. Sonia van der Linde is overtuigd dat de groep bedrijven die deze technologie wil inzette, snel zal groeien. “Bedrijven met geen werkbaar werk krijgen nu problemen met het aanwerven van nieuwe medewerkers. Ze moeten iets doen.” Daarnaast ziet ze een groeiende groep bedrijven die op voorhand investeert, om de problemen voor te zijn. De technologische oplossingen in de demonstratoren zijn volgens Dirk Torfs, CEO van Flanders Make, zeer goed betaalbaar voor het midden- en kleinbedrijf.

Zes demonstratoren

Hoe kan technologie de werknemers ondersteunen? Samen met enkele kernlabo’s van Vlaamse universiteiten en onderzoeksinstituten zijn zes demonstratoren van verschillende technologieën uitgewerkt. Sommige hiervan zijn bedoeld om de werknemers fysiek minder te belasten, zoals een systeem waarbij een camerasysteem de bewegingen van de medewerkers real time registreert en software deze analyseert. Op een scherm wordt direct zichtbaar wanneer een houding of beweging ergonomisch goed of verkeerd is. Belast je je lichaam niet te zwaar? Door deze metingen te analyseren kan de werkhouding verbeterd worden. Augmented en virtual reality worden in de proeftuin frequent ingezet om medewerkers te ondersteunen, met name op cognitief vlak. Zo kunnen medewerkers met AR Cleaning sneller getraind worden in het reinigen van cleanrooms. Aan de UHasselt is hiervoor een interactieve tool ontwikkeld op basis van AR en de Microsoft Hololens. Op de mopper zitten de codes voor de Hololens. In z’n slimme bril zien de medewerkers visuele aanwijzingen voor het reinigen.

Het Vlaamse project loopt al sinds 2022. Vorig jaar hebben 144 bedrijven deelgenomen aan de acties van de proeftuin. De Vlaamse regering, die voor een periode van 3 jaar 2,4 miljoen euro investeert in de proeftuin, wil eind 2024 800 bedrijven bereiken met de technologieën. Werkbaar werk is een van de vier pijlers in het Vlaams Werkgelegenheidsakkoord.

Sneller aanleren met VR

De VR bril Meta Quest 2 wordt gebruikt om assemblagewerkzaamheden te vergemakkelijken. Het voordeel van deze oplossing is dat de operator zijn handen vrij heeft als hij een taak aanleert. Er is geen aparte sensor nodig, zoals bij andere VR brillen. Ervaringen wijzen uit dat door te leren met een VR bril, mensen een taak sneller aanleren. Dat idee speelt ook een rol bij de toepassing van Mixed Reality om mensen te leren lassen. In plaats van werkstukken lassen wordt er fysiek gelast. De software analyseert de kwaliteit van de las en geeft aan of deze goed of niet is. De Microsoft Hololens wordt dan weer gebruikt bij een tool om assemblage van complexe componenten te versnellen. De werkinstructies worden digitaal doorgegeven via de bril. Niets nieuws. Maar het bijzondere is dat Flanders Make hiervoor een framework van twee software applicaties heeft ontwikkeld. Een desktop applicatie genereert automatisch digitale werkinstructies en sequenties vanuit het CAD-model. Dit betekent dus dat het programma automatisch wordt geschreven. De operator werkt met een Hololens. De Hololens 2 applicatie presenteert de digitaal gegenereerde werkinstructies via holografische indicatoren precies op het juiste moment en juiste plaats. Met deze oplossing kunnen nieuwe operators sneller zelfstandig nieuwe taken uitvoeren met minder foutkansen.

CNC-machines bedienen

Een van de demonstratoren in de proeftuin is bedoeld voor verspanende bedrijven. Hier neemt de druk toe doordat één opertor tegenwoodig meerdere machines moet bewaken en operationeel houden. Sirris heeft op basis van de beproefde sensortechnologie die enkel gebruik maakt van de waarschuwingslamp op elke machine een dashboard ontwikkeld dat signalen van de sensoren omzet in begrijpelijke commando’s. Je zou kunnen denken: die signalen geven de machines toch al? “Klopt, zegt Tom Jacobs van Sirris. “Het probleem is dat een signaal voor elke machine anders is. Een oranje of rode lamp betekent niet bij elke machine hetzelfde.” Die vertaalslag wordt in de software gemaakt, zodat de operator intuitief door het dashboard kan gaan om de verschillende taken af te handelen. Zo ziet ook een minder getrainde operator snel welke acties ondernomen moeten worden. Sirris wil dit binnenkort uitbreiden met een tool die het heeft ontwikkeld om op basis van geluid trillingen te detecteren. Allereerst wordt dan bepaald wat het ideale gebied is van een CNC-machine om in te werken. De onder- en bovengrens daarvan worden ingesteld, zodat de operator hier niet buiten kan gaan. Met eenvoudig groene en rode vlakken ziet de operator als hij de machine bijstelt of het de productiviteit ten goede komt of niet.

Lees hier Solutions Magazine digitaal: